Natuur & landelijk gebied

Doel (2019-2023)
De natuurwaarden zijn behouden en zo mogelijk versterkt, de beleefbaarheid van natuurgebieden is toegenomen en de economische activiteiten in natuurgebieden ondersteunen een succesvol beheer zonder de natuurwaarden te bedreigen. En de activiteiten van het programma dienen te voldoen aan de vereisten van de nieuwe Wet Natuurbescherming.

Doelrealisatie
Het natuurbeheer is op orde door ons natuurbeleid en de uitvoering daarvan door een breed scala aan gebiedspartners.

Activiteiten 2020

• We hebben, in lijn met de nationale ontwikkeling over het bosbeheer, in 2020 een startnotitie over bosontwikkeling in Flevoland voorgelegd aan Provinciale Staten. In 2021 vindt besluitvorming over de provinciale visie plaats.
• We combineren de economische activiteiten in natuurgebieden voor zover deze een succesvol beheer ondersteunen en de natuurwaarden niet bedreigen.

Doel (2019-2023)
De kwaliteit van de natuur en de biodiversiteit in het landschap is verbeterd, waarbij combinaties worden gezocht met natuurinclusieve landbouw en met recreatie en toerisme.

Doelrealisatie
Door uitvoering van de eerste acties in het kader van het Actieplan Biodiversiteit, pilots Landbouw: Meerdere Smaken, Actieplan Bodem en Water, de inzet voor Nationaal Park Nieuw Land en andere combinaties met recreatie en toerisme zijn de eerste stappen gezet voor verbetering van de natuur en biodiversiteit in het landschap en de beleving daarvan. Hiermee zijn wij op weg naar 'Flevoland Natuurinclusief'.

Activiteiten 2020

• We hebben met betrokken gebiedspartners een concept Actieplan biodiversiteit in 2020 opgesteld en leggen deze in 2021 voor besluitvorming voor aan Provinciale Staten. Hierin wordt meegenomen dat bermen worden benut voor wilde flora en fauna en wordt gestimuleerd dat akkerranden daar ook voor worden gebruikt.
• De contouren van een nieuw programma 'Flevoland Natuurinclusief' zijn in de najaarsnota opgenomen. In 2021 wordt dit programma verder uitgewerkt, waarbij principes van initiatieven uit de samenleving en integrale aanpak worden toegepast.

Risico
Invasieve exoten
Het Rijk heeft in 2018 de taak om Invasieve Uitheemse Soorten (IUS) te bestrijden en/of onder controle te houden overgedragen aan provincies zonder extra financiële middelen. De provincie ontwikkelt een programma voor invasieve exoten. Samen met gemeenten, waterschappen, faunabeheereenheid, terrein- en wegbeheerders worden binnen het regulier beheer zoveel mogelijk IUS bestreden of beheerst, door middel van toezicht en controle. De provincie heeft een coördinerende taak voor nieuwe soorten (bijvoorbeeld wasbeerhond). Zij benadert de terreineigenaren om uitvoeringsmaatregelen te nemen of geeft een derde partij opdracht om dat te doen om de soorten van het begin af aan uit te roeien. Lasten hiervoor worden gedragen door de provincie en zijn niet begroot. In 2021 wordt een plan van aanpak vastgesteld inclusief de daarvoor benodigde financiering. Exotenbestrijding van de fauna is al meegenomen in het faunabeheerplan.

Faunaschade
Agrariërs kunnen te maken krijgen met schade die veroorzaakt is door natuurlijk in het wild levende dieren. Faunaschade kan opgelopen worden aan gewassen of dieren. Voor faunaschade heeft de provincie jaarlijks € 0,18 mln. begroot. In de achterliggende jaren bleek dit voldoende, echter in 2018 is op één perceel voor € 0,1 mln. aan schadevergoeding uitgekeerd. Mocht dit meerdere keren in één jaar voorkomen dan is het gereserveerde bedrag niet toereikend.

Doel (2019-2023)
Aan de eerste bouwstenen uit de ontwikkelingsvisie van het Nationaal Park is uitvoering gegeven.

Doelrealisatie
De partners in Nationaal Park Nieuw Land (NPNL) werken actief aan de ontwikkeling van NPNL vanuit de gezamenlijke stuurgroep NPNL, waarin bestuurlijke vertegenwoordigers van elk van de partners zitting hebben en die wordt ondersteund door een projectgroep met ambtelijke vertegenwoordigers van de partners. De acht partners hebben onlangs een intentieovereenkomst ondertekend. Als vervolg hierop willen de partners toewerken naar het sluiten van een samenwerkingsovereenkomst, waarin de samenwerking verder wordt uitgewerkt en geformaliseerd, zowel organisatorisch als voor wat betreft de financiën.
Met de oplevering van de eilandengroep A t/m D van het project eind 2020 zijn de eerste bijdragen aan de doelen van het Toekomstbestendig Ecologisch Systeem voor het Markermeer-IJmeer zichtbaar geworden.

Activiteiten 2020

• Op de vier onderwerpen uit de ontwikkelingsvisie onder ‘Kennis en waarden delen’ zijn belangrijke stappen gezet: er is een marketing- en communicatiestrategie voor NPNL, een NPNL-educatiestrategie en de eerste contouren van een kennis- en onderzoeksagenda zijn opgesteld. De provincie trekt op deze onderwerpen in gelijkwaardigheid met de andere partners van NPNL op. De beoogde inhaalslag op het gebied van nationale en internationale branding is gerealiseerd, binnen de beperkingen van de coronamaatregelen.
• De provincie, de gemeenten Almere en Lelystad en Staatsbosbeheer werken aan de poortontwikkeling bij Almere en Lelystad op basis van de uitvoeringsplannen. De beide projecten zitten in de fase van de voorbereiding van de uitvoerende werkzaamheden: planuitwerking, aanvragen van vergunningen, voorbereiden van aanbestedingen, etc. Verder hebben we vanuit de beide poortprojecten LEADER-aanvragen opgesteld en ingediend.
• Op de Marker Wadden is de nederzetting geopend als onderdeel van de oplevering en van de recreatieve arrangementen. Deze nederzetting ligt op het Haveneiland, het enige van de vijf natuureilanden dat toegankelijk is voor publiek. Deze bestaat uit hoogwaardige architectonische gebouwen en is duurzaam en qua energiebehoefte zelfvoorzienend. De gebouwen zijn bestemd voor beheer en toezicht, onderzoek door natuuronderzoekers, opvang van bezoekers en vier eilandhuisjes voor de recreatieve verhuur.
• Het voorziene NPNL-congres ter gelegenheid van de tweede verjaardag van Nieuw Land op 1 oktober 2020 is niet doorgegaan als gevolg van de coronamaatregelen. Dit congres stond in het teken van ondernemen in NPNL. In plaats daarvan is nu een traject voor Gastheer van het landschap voorzien, waarvoor een subsidie in het kader van de Tijdelijke regeling ondersteuning nationale parken is verworven. Dit traject start in de eerste helft van 2021.
• In het kader van het programma 'Nieuwe Natuur Oostvaardersplassengebied' zijn in de deelgebieden Trekweg, Ibisweg Noord, Hollandse Hout (zuid) en Zanddepot in 2020 onder meer poelen aangelegd, beplanting aangebracht, uitkijkpunten gerealiseerd en natuurvriendelijke oevers gerealiseerd.
• In het kader van de realisatie van maatregelen uit het Beleidskader beheer Oostvaardersplassen is voor de moerasreset de kade versterkt die het moeras van het omringende grasland scheidt. Belangrijk onderdeel van de werkzaamheden voor de moerasreset was het herstellen van de scheiding (de drempel) tussen het oostelijk en westelijk deel van het moeras. Dit werk is in oktober 2020 afgerond. Met het streven om de waterstand in het westelijk moerasdeel verder te verlagen is er in het afgelopen jaar circa 75 ton vis, vooral karpers, zorgvuldig weggevangen uit het westelijk moeras en uitgezet in het Markermeer. Vanaf begin november 2020 is, in overleg met Waterschap, gestart met het verlagen van het waterpeil. Verder hebben we aan Staatsbosbeheer een subsidie verstrekt voor het aanleggen van twee vispassages in het grazige deel van het kerngebied van de Oostvaardersplassen, het graven van poelen, het aanleggen van een visslenk van de Lage Vaart naar de Waterlanden, het omvormen van een deel van het grazige deel van de Beemdlanden in ondiep water en nat grasland en het versterken van de mogelijkheden om de natuur te beleven.

Doel (2019-2023)
Over de mogelijke ontwikkeling van de Oostvaardersoevers als natuurlijke verbindingszone is besloten.

Doelrealisatie
De conceptbeoordeling plan-MER en de eerste ideeën richting een Voorkeurseindbeeld en Voorkeursalternatief waren eind 2020 beschikbaar.

Activiteiten 2020

• Als vervolg op de in november 2019 door de minister van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) genomen Startbeslissing Oostvaardersoevers hebben we in de eerste helft van 2020 de eerste fase van de Verkenning afgerond met de publicatie van de Notitie Reikwijdte en Detailniveau, inclusief de drie onderzoeksalternatieven die het speelveld van de verkenning bepalen.
• Rond de zomer zijn we gestart met uitwerkingen en studies met als doel om een compleet Plan-Milieueffectrapportage (MER) op te kunnen stellen. In de MER worden de alternatieven beoordeeld op de mate waarin zij bijdragen aan doelbereik, haalbaarheid en milieueffecten. De conceptbeoordeling plan-MER en de eerste ideeën richting een Voorkeurseindbeeld en Voorkeursalternatief waren eind 2020 beschikbaar.

Doel (2019-2023)
In het Markermeer-IJmeer zijn natuur- en recreatiemogelijkheden ontwikkeld als onderdeel van een Toekomstbestendig Ecologisch Systeem (TBES) en ontstaan er kansen voor ruimtelijk-economische ontwikkelingen.

Doelrealisatie
De recreatiemogelijkheden in het Markermeer – IJmeer zijn verder vergroot met de afronding van de eilandengroep A t/m D van de eerste fase Marker Wadden. Het project 'Zandige Markerwaarddijk/Trintelzand' is gereedgekomen. Samen met Marker Wadden draagt dit bij aan de realisatie van het TBES.

Activiteiten 2020

• Mede namens de gebiedspartners hebben we in Stuurgroep Markermeer-IJmeer-verband een inhoudelijke bijdrage geleverd aan het gecombineerde MIRT-Onderzoek Amsterdam Bay Area/Handelingsperspectief Oostflank MRA. Hierin worden de mogelijkheden en voorwaarden voor de ruimtelijke ontwikkelingen in het gebied onderzocht.
• Met gebiedspartners hebben we de afronding van de eilandengroep A t/m D van de eerste fase Marker Wadden ondersteund. Er is deze zomer een veerdienst onderhouden naar het hoofdeiland dat vorig jaar is opengesteld voor bezoek. Belangrijke toevoeging dit jaar is onze ondersteuning aan de ingebruikname van de Nederzetting Marker Wadden die recreatieve- en onderzoeksfaciliteiten biedt. Hieraan is zowel door de provincie als door LEADER-Flevoland financieel bijgedragen.
• We hebben opdracht gegeven tot het opstellen van de derde uitlezing van de Natuurthermometer Markermeer – IJmeer over de periode 2018 – 2020.
• Eind 2020 heeft het Rijk middelen beschikbaar gesteld voor de aanleg van de zogenaamde E-eilanden van de Marker Wadden. Daarbij is verzocht om regionale cofinanciering van € 2,0 mln. Natuurmonumenten heeft besloten € 1,0 mln. beschikbaar te stellen. Provinciale Staten hebben via de najaarsnota besloten om de ontbrekende € 1,0 mln. in de 'Brede Bestemmingsreserve' te oormerken. Besluitvorming over definitieve cofinanciering heeft plaatsgevonden in januari 2021.

Risico('s) en beheersmaatregel(en)
De verdere realisatie van het TBES is vanwege de natuurlijke omstandigheden niet volledig te garanderen. Daarom monitoren verschillende partijen de effecten van maatregelen zoals Marker Wadden en de kwaliteit van het Markermeer-IJmeer.

Doel (2019-2023)
De projecten van het programma 'Nieuwe Natuur' zijn gerealiseerd en dragen bij aan de combinatie natuur en recreatie, het natuurnetwerk, de biodiversiteit en structurele verandering naar duurzame landbouw.

Doelrealisatie
De 17 resterende Nieuwe Natuur-projecten zijn in uitvoering. Afspraken over de uitvoering als ook over het beheer en de verantwoording staan in de realisatieovereenkomsten inclusief de borging van de realisatie van de opgenomen natuurcompensaties. De realisatieovereenkomsten passen binnen het beschikbare programmavermogen. De provinciale gronden binnen het programmavermogen zijn ingezet.
In de najaarsnota is opgenomen om het programma 'Nieuwe Natuur' om te buigen naar een programma 'Natuurinclusieve Samenleving' en hiertoe het eventueel resterende programmavermogen in te zetten. In 2021 werken we dit nader uit onder andere via het opstellen van een bestuursopdracht.

Activiteiten 2020

• Alle provinciale eigendommen in het voormalig plangebied OostvaardersWold hebben we ingezet voor het programma. De provincie heeft hier geen eigendommen meer in beheer.
• De compensatieverplichtingen (totaal 365 ha) voor onder meer de Hanzelijn, verbreding A6 en foerageergebieden hebben we in de gesloten realisatieovereenkomsten opgenomen waarbij een deel inmiddels gerealiseerd is in het project 'Kop op het Horsterwold'. In de andere projecten vindt uitvoering plaats.
• We hebben de projecteigenaren gefaciliteerd bij het verder concretiseren van de planuitwerkingen projecten Nieuwe Natuur.
• We hebben de dynamiek in het programma 'Nieuwe Natuur' gefaciliteerd en hebben ingespeeld op ontwikkelingen binnen de projecten.
• Via voortgangsrapportages en periodieke overleggen hebben we de criteria die aan de projecten zijn gesteld, gemonitord evenals de uitvoering van de gehonoreerde projecten Nieuwe Natuur.
• In diverse gremia hebben we presentaties verzorgd over het programma 'Nieuwe Natuur' en de sturingsfilosofie.

Risico('s) en beheersmaatregel(en)
Binnen het programmavermogen wordt rekening gehouden met onvoorziene tegenvallers tijdens de realisatiefase van de projecten. Het betreft alleen risico’s die betrekking hebben op de rol als beheerder van het programma. Projectrisico’s zijn neergelegd bij de initiatiefnemers. Het nog beschikbare programmavermogen is voldoende om de risico-inschatting af te dekken.

Voor het project 'Oostkant Dronten' hebben we de grondrouting verder uitgewerkt en hebben de eerste leveringen aan de eindbeheerders plaatsgevonden. We houden rekening met een aanvullende bijdrage aan dit project binnen de kaders van het programma. De risicobuffer binnen het programma bevat voldoende middelen. Daarom is er geen aanleiding om de buffer aan te passen.

Doel (2019-2023)
De (financierings)mogelijkheden van het Plattelandsontwikkeling Programma (POP) zijn optimaal benut.

Doelrealisatie
POP3-subsidies zijn verstrekt met gebruikmaking van overprogrammering. Hiermee heeft de agrarische sector een impuls gekregen, is verbetering van de bodem- en waterkwaliteit in gang gezet en zijn bestaande en nieuwe netwerken binnen het Flevolandse platteland beter op elkaar aangesloten.

Activiteiten 2020

• We hebben het gebruik van POP3-subsidies gestimuleerd en deze subsidies verstrekt.
• We hebben aangesloten bij de kaders van het Fonds Leefbaarheid Landelijk Gebied en toegewerkt naar een maximaal multipliereffect.

Toelichting

1. Stikstof
In het voorjaar van 2020 zijn middelen beschikbaar gesteld voor de bemensing van de stikstoforganisatie alsmede voor de gebiedsgerichte aanpak stikstof in 2020. In 2020 is het stikstofteam ingericht en in april 2020 is de gebiedsgerichte aanpak van start gegaan. In de zomer zijn gebiedspartijen aan drie gebiedstafels samengekomen om mogelijkheden voor emissiereductie en natuurversterking in kaart te brengen. De middelen zijn niet uitgeput. Dat komt enerzijds omdat er minder externe inhuur heeft plaatsgevonden dan begroot (capaciteit is deels intern, later of niet ingevuld) en anderzijds omdat er minder 'quick wins' uit de gebiedstafels naar voren kwamen dan aanvankelijk gehoopt.
2. Natura 2000
Provincie Flevoland is verantwoordelijk voor de uitvoering van de Natura 2000-beheerplannen. In 2020 zijn de noodzakelijke N2000-maatregelen in de Oostvaardersplassen in uitvoering gebracht, waarvan de moerasreset een groot deel uitmaakte. De moerasreset (waterstandsverlaging en -verhoging) is de belangrijkste maatregel uit het beheerplan 'Natura 2000 Oostvaardersplassen'. Deze maatregel zorgt voor een groter en vitaler rietmoeras. Een beperkt deel van de geprogrammeerde werkzaamheden heeft niet plaatsgevonden door weersomstandigheden en de beschermingszone van een zeearendnest. De niet bestede middelen van € 0,26 mln. blijven beschikbaar in de reserve 'Beheer en ontwikkeling natuur'.
3. Afwikkelingsverschillen
Dit bedrag heeft betrekking op de afwikkeling van faunaschade over 2019, waarvan de afrekening in 2020 heeft plaatsgevonden via de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Afwikkeling vindt plaats via de reserve 'Beheer en ontwikkeling natuur'.
4. Cofinanciering Leader
Voor projecten Natuur & Recreatie (in relatie tot het Nationaal Park en Oostvaardersplassen) is provinciale cofinanciering beschikbaar. De administratieve afhandeling hiervan verloopt via de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Nadat projecten worden goedgekeurd en een beschikking krijgen via de RVO, dient de uitvoerende organisatie declaraties in bij de RVO. De RVO brengt dit ten slotte in rekening bij de provincie. Het beschikbare budget is bij de najaarsnota afgeraamd, vanuit de verwachting dat er nog geen projecten in de fase van afrekening zouden zijn. Eind 2020 heeft er toch één afrekening plaatsgevonden. Deze is ten laste gebracht van het oormerk dat hiervoor is aangebracht binnen de 'Brede Bestemmingsreserve'.
5. Oostvaardersplassen
De proceskosten voor de Oostvaardersplassen blijven hoog, met name door de juridische procedures. Bij de najaarsnota zijn hier middelen voor bijgeraamd. Deze extra middelen zijn niet volledig ingezet in 2020; de inhuur van juridische expertise (waaronder de landsadvocaat) loopt door in 2021.
6. Beheer Natuur
De provincie verleent subsidies voor het reguliere beheer van natuurterreinen aan de beheerorganisaties. Dit wordt via de 'Subsidieverordening Natuur- en Landschapsbeheer Flevoland' (SNL) vormgegeven. Het beschikbare budget voor 98% beschikt aan de terrein beherende organisaties.
Het voordeel op dit budget wordt toegevoegd aan de reserve 'Beheer en ontwikkeling natuur'.
7. Beheer agrarisch natuurbeheer
Voor de lasten van het Agrarisch Natuurbeheer wordt een vergoeding ontvangen vanuit de Europese Commissie (POP3-subsidie). In de begroting is gerekend op een vergoeding van 50%, echter in de eerste jaren wordt 75% ontvangen en voor het onderdeel water wordt met ingang van 2019 zelfs 100% vergoed vanuit Europa. De niet bestede middelen zijn gestort in de reserve 'Beheer en ontwikkeling natuur'.
8. Actieplan Biodiversiteit
Een deel van het budget voor het Actieplan Biodiversiteit is besteed aan proceskosten om te komen tot het Actieplan Biodiversiteit en een aantal inhoudelijke pilots/projecten.
9. Nationaal Park Nieuw Land
Voor de ontwikkeling van Poort Lelystad aan de rand van het Nationaal Park Nieuwland is een bedrag van € 3,0 mln. beschikbaar gesteld, als onderdeel van een convenant tussen provincie Flevoland, gemeente Lelystad en Staatsbosbeheer. Voor 2020 was een deelbetaling van € 1,0 mln. begroot, maar dat is niet betaald omdat het project nog in voorbereiding is. De toegezegde middelen blijven beschikbaar in de 'Brede Bestemmingsreserve' met het oormerk 'NP Nieuw Land'.
Daarnaast was er aanvullend procesgeld toegekend in 2020, waarvan € 0,1 mln. is besteed. Het verschil van € 0,06 mln. is met het oormerk 'Nieuw Land' verrekend.
10. Plattelands Ontwikkeling Programma (POP3)
De totale lasten van het programma zijn € 0,32 mln. lager dan begroot:

• De uitvoeringskosten over 2020 zijn € 0,08 mln. hoger. De reden daarvan is dat er in 2020 voor RVO.nl sprake was van nagekomen werkzaamheden over 2019 en dat er in 2020 veel declaraties van gesubsidieerde organisaties zijn behandeld. Dat beeld komt overeen met het volgende punt.
• In voorgaande jaren bleef de cofinanciering achter op de prognoses. In 2020 is actie ondernomen om de uitvoerende organisaties een (tussentijdse) declaratie in te dienen. De cofinanciering vanuit de reserve 'POP' is € 2,02 mln. wat € 0,52 mln. hoger is dan was begroot. Deze versnelling leidt er toe dat we bijdragen aan de landelijke declaratie bij de EU.
• De contrafinanciering aan watergerelateerde projecten was daarentegen € 0,27 mln. lager, doordat een groot deel van de projectkosten binnen de al bestaande budgetten uitgevoerd konden worden.
• Enkele kleine afwijkingen met een omvang van € 0,004 mln. lager dan begroot.

De baten van het programma zijn in 2020 € 0,2 mln. hoger vanwege een gewijzigde systematiek voor de declaratie van de technische bijstand. Eerder zat daar een vertraging in van twee jaar, waardoor nu voor circa 3 jaar aan baten verantwoord is. Het bedrag zal in 2021 betaald worden.
11. Programma 'Nieuwe Natuur'
De totale baten van het programma zijn € 0,6 mln. hoger dan begroot. Dat is een saldo van drie onderdelen:

• In 2020 zijn nog enkele percelen van de provincie voor het programma 'Nieuwe Natuur' verkocht. Deze verkopen waren in de begroting niet voorzien. Totale verkoopbaten in 2020 zijn € 1,94 mln. wat als onderdeel van het programmakapitaal Nieuwe Natuur wordt ingezet voor het beschikbaar stellen van de toegekende bijdragen aan de Nieuwe Natuur-projecten.
• Door tijdelijke verpachting is in 2020 nog voor € 0,15 mln. aan aanvullende inkomsten gerealiseerd.
• Wij waren uitgegaan van in te zetten bijdragen voor boscompensatie aan de initiatiefnemers, maar die is in 2020 nog niet beschikbaar gesteld. Daardoor zijn de baten € 1,5 mln. lager dan begroot, doordat de vooruitontvangen middelen voor boscompensatie niet vrij vallen vanaf de balans. Deze middelen blijven nog wel beschikbaar, zie ook de toelichting op de balans (overlopende passiva).